Rysy w części muru (np. filarach, słupach) o przebiegu pionowym w większości przypadków mogą być wywołane obciążeniem niszczącym, które zgniata i rozszczepia jego przekrój. Pionowe i’ysy przez całą wysokość budynku lub jego znaczną część mogą być wywołane oddzieleniem się od siebie części budowli. W długich masywach podobne rysy powstają na skutek wydłużenia łub skurczów termicznych.
Jeśli w murze wyraźnie wydzielają się rysy o poziomym układzie, i to ugrupowane na pewnej powierzchni, może to być oznaką przekroczenia naprężeń na rozciąganie. Stan taki często występuje przy zmianie warunków pracy, np. wskutek wzrostu obciążenia mimośrodowego, działania parcia poziomego itp., a niekiedy na skutek zjawisk termicznych.
W konstrukcjach murowanych uszkodzenia stanowią nie tylko rysy i spękania. W wielu przypadkach uszkodzenia mogą być niewidoczne, np. kawerny w przekroju murów, rozluźnienie spoistości warstw murowych, odspojenie warstw licowych itp. W związku z tym zachodzi potrzeba przeprowadzenia badań, nawet w czasie lustracji obiektu, przy zastosowaniu opukiwania muru, próbnego sondażu, badania sklerometrycznego lub za pomocą innej precyzyjnej aparatury pomiarowej (np. akustycznej, radiologicznej, elektromagnetycznej itp.). Istotne znaczenie w badaniach strukturalnych mają metody nieniszczące. Za pomocą aparatury ultradźwiękowej można wykryć w murach te partie, które są najbardziej zniszczone i wymagają szybkiej interwencji zabezpieczającej. Za pomocą metody SIR można zlokalizować wszelkie zmiany w strukturze murów o grubości do jednego metra (pustki wewnątrz muru, zmiany rodzaju materiału, styki kamienia i cegły i wszelkie inne nieciągłości). Wykorzystując aparaturę termowizualną AGA 750 można dokładnie wytypować na powierzchni tynków, bez odkrywek, obraz stanu faktycznego (rodzaje wątków, przemurówki, zarys arkad, nadproży, spękania itp.). Aparatura elektroniczna KPG pozwala z dokładnością ± 2 % określić grubość murów w granicach do trzech metrów przy obustronnej dostępności ścian, jeśli natomiast ściany są dostępne tylko z jednej strony, do pomiaru stosuje się aparaturę radarową firmy GSSI dającą dokładność pomiaru w granicach ± 5 %, Elektromagnetyczna aparatura „FEMETR” pozwala wykryć w miąższu muru wielkość, głębokość i usytuowanie elementów stalowych. Za pomocą kamery AGA, a także aparatury izotopowej IFJ można określić zasięg i stopień zawilgocenia murów, stropów i inn.
Przebieg badań rys i ujawnionych deformacji strukturalnych powinny być stale konfrontowane z opisem stanu początkowego.
Niektóre dane do wstępnej analizy przyczyn deformacji budynku
| Lp. | Charakter uszkodzeń | Przyczyny |
| 1 | Otwarte poziome spękania, oddzielanie się części budynku w poziomie | Przemieszczenia pionowe na skutek osiadania podłoża, zapadania fundamentów, wad fundowania |
| 2 | Otwarte pionowe spękania, oddzielanie się części budynku w pionie | Przemieszczenia poziome na skutek wychylenia ścian od pionu, osłabienia przypór, nadmiernego ugięcia stropów, sąsiedztwa wykopu, stoku, wad fundowania |
| 3 | Otwarte poziome i pionowe spękania | Przemieszczenia poprzeczne części budynku, skręcanie, rozluźnienie więzi przestrzennych, kotwi belek stropowych, ściągów, naruszenie równowagi więźby dachowej |
| 4 | Rysy i spękania skierowane ku górze rozbieżnie (dywergencyjny) | Osiadanie bocznych części budynku na skutek poddawania się podłoża, tworzenia się zapadlisk, usuwania się gruntu, wad fundamentów, odkształceń luku w wezgłowiu przy przeciążeniu bocznych partii, pionowym przemieszczeniu podpór |
| 5 | Rysy i spękania skierowane ku górze zbieżnie (konwergencyjne) | Osiadanie środkowej części budynku na skutek poddawania się gruntu, zapadania, wypłukiwania gruntu pod fundamentem, wad fundowania; osiadania nadproży, luku w zworniku przy przeciążeniu, poziomych przemieszczeniach podpór |
| 6 | Rysy i spękania poziome, wybrzuszenie (wyboczenie) ściany | Mimośrodowe ściskanie, nadmierny rozpór łuków, sklepień, nadmierne ugięcie stropów, zluzowany naciąg ściągów, kotwi, zluzowanie się kotwi belek stropowych; boczne parcie gruntu |
| 7 | Drobne pionowe rysy i pęknięcia w filarach okiennych, slupach, kolumnach | Przeciążenie, skręcanie, naruszenie statecznej równowagi ogniw konstrukcyjnych |
| 8 | Równolegle bardzo cienkie pionowe rysy skokowe | Wymuszone wstrząsy, drgania, wibracje. Przemieszczenia horyzontalne |
| 9 | Drobne rysy na licu muru, wybrzuszenia lub wklęśnięcia ścian, odłupywanie się naroży, naruszenie związłości spoin, pękanie gzymsów | Ruchy i odkształcenia termiczne, skurczowe; wady strukturalne materiałów |
| 10 | Zniekształcenia linii poziomych, linii pionowych, pęknięcia i rysy ukośne, pęknięcia pomiędzy ścianami budynków o równej wysokości | Nierównomierne obciążenie, niedostateczna nośność, brak dylatacji, naruszenie i rotacja ogniw nośnych |