O ile architektura Włoch nie była tak nieodmiennie wpływowa jak malarstwo i rzeźba, to jednak kraj chlubi się wybitnym dziedzictwem zabytkowych budowli, niemal nieprzerwaną tradycją sięgającą ponad 2500 lat wstecz. Podobnie jak w innych dziedzinach sztuki, we wszystkich głównych okresach historii architektury widoczne są silne różnice regionalne.
GRECY I ETRUSKOWIE
Najwcześniejsze z ważnych budowli zachowanych na terenie Włoch wznieśli osadnicy greccy w VI wieku p. n. e. Budowle te wykazują te same cechy, którymi charakteryzowała się architektura klasyczna w samej Grecji; silny lecz prosty obrys, ścisłe przestrzeganie zrównoważonych proporcji, całkowita jedność kompozycyjna obejmująca logiczny system pionów i poziomów oraz szerokie zastosowanie dekoracji dla podkreślenia konstrukcji. Architektura ta, jako surowiec stosująca przede wszystkim marmur, oparta była na trzech wielkich porządkach klasycznych, składających się z kolumny, niekiedy wspartej na bazie, zwieńczonej głowicą i belkowaniem złożonym z architrawu. gzymsu i fryzu.
Najwznioślejszy i najprostszy z trzech stylów był porządek dorycki. stosowany w świątyniach, które są chlubą greckiej architektury, poświęconych bogom, a jednak wzniesionych na ludzką skalę, nigdy nazbyt wysokich czy w jakimkolwiek sensie przeładowanych. Piękny zespół tych budowli na Półwyspie Apenińskim można podziwiać w Paestum; pozostałe — w Agrigento. Selinunte. Segesta i Syrakuzach — znajdują się na Sycylii. Są starsze i mniej wyrafinowane niż ateński Partenon. lecz pod względem stanu zachowania konkurować mogą ze wszystkimi budowlami na terenie Grecji. Co charakterystczne, Świątynia Zgody w Agrigento ocalała dlatego, że została zamieniona w kościół chrześcijański, natomiast Świątynia Ateny w Syrakuzach została wcielona do katedry, gdzie nadal pozostaje.
Grecy byli również zapalonymi budowniczymi odkrytych teatrów, zwykle znajdujących się na zboczach wzgórz, z siedzeniami dla widzów wykutymi w skale. Teatr grecki w Syrakuzach należy do najlepiej zachowanych tego typu budowli z tego okresu; pochodzący z tych samych czasów teatr w Taorminie, przepięknie usytuowany na tle Etny, również został wzniesiony przez Greków, lecz Rzymianie znacznie go przebudowali.
Zupełnie odmienny rodzaj architektury uprawiali w tym samym okresie na terenie środkowych Włoch Etruskowie, którzy preferowali stosowanie wielkich, cyklopowych bloków kamiennych. Niestety, zachowało się niewiele naziemnych zabytków budownictwa etruskiego, gdyż rzymscy zdobywcy przeprowadzili program systematycznej jego dewastacji. Nieliczne ocalałe przykłady obejmują mury miejskie w Volterra i Cortonie z VI wieku p. n. e. i bramy w Volterra i Perugii, powstałe trzy stulecia później. Zachowały się jednak liczne groby etruskie, głównie w Cerveteri i Targuinii na terenie północnego Lacjum.