Francesco Borromini (1599-1667). który początkowo pracował jako pomocnik Berniniego. lecz później wdał się w zajadłą rywalizację ze swym mentorem. był najśmielszym i najbardziej nowatorskim architektem barokowym. Jego stosunek do dekoracji różnił się znacznie od reprezentowanego przez Berniniego. nie posiadał bowiem żadnej praktyki rzeźbiarskiej. Dla Borrominiego architektura była samodzielną odmianą rzeźby, toteż traktował całą powierzchnię ściany plastycznie, preferując efekty monochromatyczne nad kolory. Już w swym pierwszym zleceniu, kościele San Carlo alle Ouattro Fontane. dało o sobie znać jego całkowite lekceważenie konwencji — ta zdumiewająca kompozycja przestrzenna składa się ze skomplikowanej serii kształtów, z dwoma trójkątami równobocznymi przechodzącymi w owal na poziomie kopuły i w kolo na poziomie latarni. Dodana później fasada, gdzie zastosowano szereg wklęsłości i wypukłości miała stać się szeroko naśladowanym wzorem. Większość późniejszych budowli Borrominiego znacznie ucierpiała na tym. że zostały rozpoczęte przez innych architektów. Mimo to zdolal uzyskać wiele niezwykłych efektów, szczególnie w Sant’lvo della Sapienza i pozornie niezależnych wieżach flankujących kopułę SantAgnese — motyw ten byl później szeroko wykorzystywany. Najbardziej prestiżowym zleceniem Borrominiego była przebudowa wnętrza wczesnochrześcijańskiej bazyliki San Giovanni in Laterano, którą architekt przekształcił w olbrzymią świątynię barokową.
Trzecim najważniejszym architektem barokowym w Rzymie był Piętro da Cortona. Co dziwne. Cortona sprzeciwił się idei jedności sztuk Borrominiego, preferując bielone ściany wnętrz. Mimo to jego dojrzale dzieła łączą w sobie elementy zapożyczone zarówno od Borrominiego jak i od Berniniego: na przykład w fasadzie Santa Maria della Pace w dużym stopniu wykorzystane jest modelowanie w głąb. lecz Cortona idzie tu jeszcze dalej i przebudowywuje cały plac. przy którym znajduje się kościół, aby uzyskać odpowiednie tło urbanistyczne.
W innych częściach Włoch tylko garstka XVII-wiecznych architektów może równać się ze współczesnymi im twórcami rzymskimi. Należy do nich Francesco Maria Ricchino (1583-1658), którego budowle w Mediolanie można bez zastrzeżeń zestawić z najbardziej nowatorskimi projektami rzymskimi. Bartolomeo Bianco (ok. 1590-1657) ozdobił Genuę jednymi z najpiękniejszych pałaców tego stulecia, stając się godnym spadkobiercą Alessiego w wyzyskaniu pochyłości terenu w tym mieście.
Czołowym architektem barokowym w Neapolu był Lombardczyk Cosimo Fanzago (1591-1678), którego wczesne budynki, a szczególnie krużganki Certosa di San Martino. są powściągliwe i inspirowane klasycznie. Innym ośrodkiem południowowłoskim, gdzie rozwijała się wybujała, intelektualna forma baroku, było niewielkie miasto Lecce. gdzie grupa architektów z Giuseppe Zimbalo (tworzy 1659-86) na czele postawiła szereg kościołów i gmachów publicznych.