Architektura Włoch – Okres Gotycki
Styl gotycki, kładący wielki nacisk na światło i wertykalność, związany również z ostrołukiem, sklepieniem żebrowym, łukiem odporowym i wielkimi oknami maswerkowymi. wyszedł w połowie dwunastego wieku z Francji, aby stać się dominującą siłą średniowiecznej architektury europejskiej. Lecz choć uprawiano go we Włoszech od początku XIII wieku do początku XV stulecia, jego żywotność była tu znacznie krótsza niż w innych krajach, różniły się także formy, jakie przyjął. Włochy nie stanowiły odpowiedniej gleby dla gotyku, który pozostał tworem zasadniczo północno-europejskim. Ostrołuk był czymś obcym w kraju przesiąkniętym tradycją klasyczną, a gorący klimat oznaczał, że można było stosować tylko małe okna, gdyż w przeciwnym razie upał we wnętrzu byłby nie do zniesienia. Z tych samych powodów niestosowne były olbrzymie północnogotyckie portale; co więcej, ustawiana na nich wielka liczba posągów była świętokradztwem w kraju wychowanym na zdobieniach reliefowych.
We włoskiej architekturze gotyckiej nacisk pada nadal na wymiar poziomy: budynki rzadko wzrastają na dużą wysokość i często zamiast kamiennych sklepień posiadają drewniane dachy. Dużo większą rolę niż w jakimkolwiek innych kraju odgrywa kolor — ściany pokryte są okładziną marmurową, mozaikami i freskami. Wielką rolę przywiązywano do fasady, która jednak była wyłącznie dekoracyjna, nie powiązana architektonicznie z przylepioną do niej konstrukcją. Wiele spośród najbardziej charakterystycznych cech gotyku, takich jak strzeliste wieżyce i pełne wdzięku sterczyny, luki odporowe i rozbudowane sklepienia prawie we Włoszech nie występują.
Podobnie jak w pozostałej części Europy prosty styl wczesnogotycki jest związany z działalnością zakonu cystersów. Ich opactwo w Fossanova. ukończone w pierwszej dekadzie XIII wieku, jest wybitnym przykładem ich architektury, jak również w niezwykle dużym stopniu zachowanym przykładem średniowiecznego zespołu klasztornego. Na podobną modłę wzniesiono klasztor w San Galgano kolo Sieny (obecnie w ruinie) i kolegiatę SantAndrea w Vercelli. Jednak najwybitniejszym kościołem wczesnogotyckim we Włoszech jest bazylika San Francesco w Asyżu, zbudowana krutko po śmierci świętego w 1226. Jest to w pełni oryginalny, symboliczny projekt, z mrocznym i tajemniczym kościołem niższym oraz rozświetlonym, lekkim kościołem wyższym; w obu zapewniono duże połacie ścian pod freski, które wkrótce zapełniono cyklami poświęconymi patronowi kościoła.
San Francesco pozostał niezrównany, lecz kościoły zakonu franciszkańskiego i dominikańskiego stały się dominującymi elementami urbanistyki wielu miast. Zgodnie z wagą. jaką przywiązywano do modlitwy, były to z reguły stodolaste konstrukcje mogące pomieścić duże rzesze wiernych. Budowane były nieodmiennie z cegły, lecz stosowane plany różniły się znacznie od siebie. Najbardziej imponujące są kościoły Santa Croce i Santa Maria Novella we Florencji z końca XIV wieku oraz ich XIV-wieczne odpowiedniki w Wenecji — I Frari oraz San Zanipolo.